Politik bilim insanları Ronald Inglehart ve Christian Welzel tarafından hazırlanan aşağıdaki grafik, ülkeleri öncelik verdikleri değerlere göre iki boyutlu bir haritaya yerleştiriyor. 1981’den beri 100’e yakın ülkede dünyadaki değerler üzerine yapılan anketler dizisi (World Values Survey) ile elde edilmiş bu veriler sayesinde hazırlanan bu grafikten çıkan asıl sonuç, coğrafi olarak dipdibe olmasına rağmen kültürel olarak ülkeler arasında büyük ayrımların olması, ülkelerin kültürel olarak değer atfedilebilecek anlamlı birimler olduğuna işaret ediyor.
1913-1996 yılları arasında yaşamış olan Macar fizikçi Paul Erdős o kadar aktif bir şekilde makale yayınlamıştı ki, onun anısına Erdős sayısı dediğimiz sayı uyduruldu. Herhangi birinin bu sayısını bulmanın yolu şu:
Paul Erdős ile ortak makale yazdıysanız Erdős sayınız 1
Erdős sayısı n olan biri ile makale yazdıysanız Erdős sayınız n+1
Örneğin Alman matematikçi Ernst G. Straus, Paul Erdős ile ortak makale yazdığı için Erdős sayısı bir. Ünlü fizikçi Albert Einstein da Straus ile makale yazdığından onun Erdős sayısı ise iki. Bu örnekten anlaşılabileceği gibi bir Erdős sayınızın olması için fizikçi olmanız gerekmiyor. Örneğin genetikçi Francis Collins, psikolog Jean Piaget, ve bilgisayar mühendisi Sergey Brin‘in üçünün de Erdős sayısı üç.
Paul Erdös’ü sıradışı kılan sadece çok makalesinin olması değildi elbette. Bir çok alandaki üstün akademik başarılarının yanısıra, ünlü Times dergisinin kendisine Tuhafların tuhafı lakabını takmasına sebep olacak ilginç hayat tarzı da ününde büyük rol oynadı. Dünya malında gözü olmayan bu arkadaşımız hayatı boyunca bir bavul eşyadan fazlasına sahip olmadı; ne evlendi ne çocuk yaptı, kazandığı ödülleri fakire fukaraya bağışladı. Asla tek bir yerde yaşamadı, o üniversiteden bu üniversiteye ders ve konuşma vere vere geze geze seyyah bir hayat sürdü. Sonunda da bir konuşmasından sonra öldü.
İzmir’li Ahmet Ali Çelikten, Osmanlı’da 1. Dünya Savaşı sırasında görev yapmış siyahi bir pilottu. 1914-15 yıllarında uçağı tahsis edildiği için Dünya’daki ilk siyahi pilottur; fakat dünyanın ilk siyahi pilotu sıfatı genel olarak Eugene Jacques Bullard‘a atfedilir; oysa bu Fransız pilot 1917 yılında uçma hakkını elde etmiştir.
1822’de Maryland’de köle olarak doğan bu teyzemiz kölelikten kurtulmak için o yıllarda köleliğin yasak olduğu Philadelphia’ya kaçar. Köle karşıtı politik bir bir aktivist olup gizli gizli 13 defa Maryland’e gidip 70 kadar köleyi de kaçırır (elbette Maryland’deki beyazlar buldukları yerde öldürmek için fellik fellik kendisini aramaktadır). Amerikan iç savaşında gözcü ve muhbir olarak orduda görev alır, ilk kere iç savaşta bir kadının yönettiği bir operasyon düzenleyerek 700’den fazla köleyi bir baskınla kurtarır. İç savaş bitip kölelik kalktığında da aktivist hayatına devam eder ve bu sefer de kadın hakları için savaşır. Daha fazla detay için tıklayın!
Bu teyzemizin hayatını anlatan 2019 yapımı Harrietfilmini izledim de, gayet başarılı bir film tavsiye ederim 😊
Özellikle büyük miktarlardaki verinin doğru analiz edilebilmesinde verinin görselleştirilmesinin büyük payı var. Örnek olarak Türkiye’nin 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri’ni ele alalım. Hemen hemen bütün basın kuruluşlarında il bazında sonuçlar sunulduğu için şehirler arasında çok keskin bir hat varmış izlenimi uyanır, örneğin bir gazetenin sitesinden görebileceğimiz standart harita şudur:
Projective geometry (sanırım türkçe tasarı geometri olarak geçiyor) geometrinin izdüşümlerle ilgilenen alanı. Eğer kafanızda geometrik bir soru varsa ve bu soru uzunluklardan bağımsız ise muhtemelen cevabını projektif geometri veriyordur: örneğin iki doğrunun paralel olup olmadıklarının, ya da üç boyutta iki düzlemin kesişiminden oluşan doğrunun bi noktadan geçip geçmediği projective geometri ile çözersiniz.
Aşağıda projektif geometrinin aslında niçin önemli olduğundan biraz bahsettim. Okullarda bilim ve matematik öğretimi üzerine makalelerin basıldığı School Science and Mathematicsdergisinin 1928 baskısında projective geometrinin liselerde öğretilmesinin gerekliliği savunuluyor, uygulayan ülkeler de var sanırım.
Ekteki video’da Nima Arkani Hamed’in 11 saatlik konuşması var (tek parça değil elbette ).Konuşmasının 56. dakikasından itibaren 1 saat projektif geometri anlatıyor, çok güzel ve yalın anlatıyor: lise bilgisiyle izleyip anlamak mümkün, vakit bulduğunda herkese tavsiye ederim!
